Yüzellilikler, İlhami Soysal

150’likler, İlhami Soysal, Gür Yayınları, 1985, İstanbul

Lozan Antlaşmasına göre genel af ilan edilirken bu aftan yararlanamayıp Türkiye’den sürülecek 150 kişilik bir listenin TBMM’de görüşülmesini ve bu kişilerin isimlerinden oluşmaktadır.

      Yüzellilikler Türkiye Cumhuriyeti'nden Kurtuluş Savaşı sonrası sürgün edilen düşman işbilirkçileri ve muhalifler listesine dahil olan Türk vatandaşlarının adıdır.
      İçişleri bakanlığı tarafından oluşturulan ilk liste başlangıçta 600 kişiden oluşmakta idi. Ancak Lozan Antlaşması'nın bir maddesinde sürgün edilecek insanların sayısının 150'yi geçmeyecek şeklinde öngörmesi üzerine bu liste ilk önce 300 ardından da 149 kişiye indirilmiştir. 150’likler adı verilen ve 23 Nisan 1924 tarihinde Bakanlar Kurulu ve T.B.M.M.’nin oturumunda saptanan bu listeye 1 Haziran 1924 tarihindeki kararla "Köylü Gazetesi" sahibi Refet Bey de eklenerek kesin şekliyle 150 kişi olarak kabul edilmiştir.
     28 Haziran 1938 tarihinde, 150'liklerin yurda girmelerini engelleyen yasa kaldırılsa da başta Çerkez Ethem olmak üzere pek çok muhalif ve saltanat taraftarı geri dönmemiştir.
Yüzellilikler listesi şu şekildedir:
      (1) Padişah 6. Mehmet Vahdettin'in Maiyeti:
Kiraz Hamdi - Yaver-i Has, Zeki - Hademe-i Hassa Kumandanı, Kayserili Şaban Ağa-Hazine-i Hassa Müfettişi, Şükrü – Tütüncübaşı,  Şerkarin Yaver, Yaverandan Erkan-ı Harp Miralay Tahir, Seryaver Avni, Eski Hazine-i Hassa Müdürü ve Defter-i Hakani Emini Refik.
       (2)Kuvve-i İnzibatiye'ye Dahil Kabine Üyeleri:
      Ürgüplü Mustafa Sabri Efendi - eski Şeyhülislam,  Ali Rüşdi - eski Adliye Nazırı,  Cemal Artin - eski Ziraat ve Ticaret Nazırı,  Cakacı Hamdi Paşa - eski Bahriye Nazırı,  Rumbeyoğlu Fahrettin - eski Maarif Nazırı,  Kızılhançerli Remzi - eski Ziraat ve Ticaret Nazırı, Süleyman Şefik Paşa - Kuva-i İnzibatiye Başkumandanı,  Bulgar Tahsin - Şefik Paşa'nın yaveri, süvari yüzbaşısı,  Miralay Ahmet Refik - Kuvve-i İnzibatiye Erkan-ı Harbiye Reisi,  Tarık Mümtaz - Kuvve-i İnzibatiye Mitralyöz kumandanı ve Damat Ferit Paşa’nın yaveri,  Ali Nadir Paşa - Kuvve-i İnzibatiye Kumandanlarından İzmir Kolordusu Kumandanı,  Kaymakam Fettah- Kuvve-i İnzibatiye mensuplarından ve Nemrut Mustafa Divanı Harp üyesi,  Çopur Hakkı - Kuvve-i İnzibatiye mensuplarından.

       (3)Sevr Anlaşması'nı İmzalayanlar:
           Hadi Paşa - eski Maarif Nazırı,  Rıza Tevfik Bölükbaşı - Şura-yı Devlet eski Reisi,  Reşat Halis - Bern eski sefiri.
       (4)Mülkiye ve Askeriyeden:
           Gümülcineli İsmail - eski Bursa Valisi,  Konyalı Zeynelabidin – ayandan,  Fanizade Mesut - eski Cebelibereket (Osmaniye) Mutasarrıfı,  Miralay Sadık - Hürriyet ve İtilaf Fırkası lideri,  Bedirhani Halil Rahmi - eski Malatya Mutasarrıfı,  Giritli Hüsnü - eski Manisa Mutasarrıfı,  Nemrut Mustafa - eski Divan-ı Harp Reisi,  Hulusi – Eski Uşak Belediye Reisi,  Hain Mustafa - eski Adapazarı Kaymakamı,  Hafız Ahmet - eski Tekirdağ Müftüsü,  Sabit - eski Afyonkarahisar Mutasarrıfı,  Celal Kadri - eski Gaziantep Mutasarrıfı,  Adanalı Zeynelabidin - Hürriyet ve İtilaf Katibi Umumisi,  Vasfi Hoca - Mülga Eski Evkaf Nazırı,  Ali Galip - eski Harput Vali Vekili,  Ömer Fevzi - eski Bursa Müftüsü,  Ahmet Asım - eski İzmir Kadı Müşaviri,  Natık - eski İstanbul Muhafızı,  Adil - eski Dahiliye Nazırı,  Mehmet Ali - eski Dahiliye Nazırı,  Salim Mirimiran - eski Edirne Valisi ve Şehremini Vekili,  Hoca Rasihzade İbrahim - Kütahya’da Yunanlılara Mutasarrıflık etmiştir,  Abdurrahman - Adana’da Fransız işgalinde Vekillik etmiştir,  Ömer Fevzi - eski Şarkikarahisar mebusu,  Adil - Mülazım, işkenceci namıyla maruf,  Refik - Mülazım, işkenceci namıyla maruf,  Şerif - eski Kırkağaç Kaymakamı,  Mahmut Mahir - eski Çanakkale Mutasarrıfı,  Emin - eski İstanbul Merkez Kumandanı,  Sadullah Sami - eski Kilis Kaymakamı,  Osman Nuri - Bolu Mutasarrıfı ve Dahiliye Nezareti eski Dava Vekili, Bursa vali vekili esbakı Aziz Nuri.
      (5)Çerkes Ethem ve Avanesi:
          Çerkes Ethem,  Çerkes Reşit Bey - Çerkes Ethem'in kardeşi,  Çerkes Tevfik Bey - Çerkes Ethem'in kardeşi,  Eşref Kuşçubaşı,  Hacı Sami - Eşref Kuşçubaşı'nın kardeşi,  İzmirli Küçük Ethem - yüzbaşı, eski Akhisar kaymakamı,  Düzceli Mehmetoğlu Sami,  Burhaniyeli Halil İbrahim,  Susurluk'tan Demirkapılı Hacı Ahmet.
      (6)Çerkes Kongresi'ne Murahhas Olarak İştirak Edenler:
          Hendek kazasının Sümbüllü köyünden Bağ Osman,  İbrahim Hakkı - eski İzmir Mutasarrıfı,  Sait Beraev,  Tahir Berzek,  Adapazarı'nın Harmantepe köyünden Maan Şirin,  Söke Ereğlisi'nin Teke köyünden Kocaömeroğlu Hüseyin,  Adapazarı'nın Talustanbey köyünden Bağ Kamil,  Hamte Ahmet,  Maan Ali,  Kirmastı'nın Karaosman köyünden Harun Reşit,  Eskişehirli Hızır Hoca,  Bigalı Nuri Bey oğlu İsa,  Adapazarı'nın Şahinbey köyünden Lampat Yakup,  Gönen'in Bayramiç köyünden Kumpat Hafız Sait,  Sait - İzmirli davavekili,  Şamlı Ahmet Nuri, Gönen’in Keçe karyesinden mütekaid binbaşı Ahmet, Adapazarı’nın Şahinbey karyesinden Kazım.
      (7)Polisler:
          Tahsin - İstanbul Polis eski Müdürü,  Kemal - İstanbul Polis eski Müdür Muavini,  Ispartalı Kemal - Emniyetiumumiye Müdür Muavini,  Hafız Sait - İstanbul Polis Müdüriyeti Birinci Kısım eski Başmemuru,  Şeref - İstanbul  Müdüriyeti Birinci Şube eski müdürü,  Hacı Kemal - Arnavutköy Merkez eski Memuru,  Nedim - Şişli Komiseri,  Fuat - eski İzmir Merkez Memuru, Edirne Polis Müdürü ve Yalova Kaymakamı,  Yolgeçenli Yusuf - Adana’da Polis Memuru,  Sakallı Cemil - Unkapanı Merkez Eski Memuru,  Mazlum - Büyükdere Merkez eski Memuru,  Fuat - Beyoğlu eski İkinci Komiseri, Polis başmemurlarından Namık.
      (8)Gazeteciler:
           Rıfat - Serbesti Gazetesi sahibi, Hürriyet ve İtilaf üyesi,  Sait Molla - Türkçe İstanbul Gazetesi sahibi,  İzmirli Hafız İsmail - İzmir Müsavat Gazetesi sahibi ve eski muharriri, Darülhikmet üyesi,  Refik Halit Karay - Aydede Gazetesi sahibi ve Posta Telgraf eski Müdür-ü Umumisi,  Bahriyeli Ali Kemal - Bandırma Adalet Gazetesi sahibi,  Neyir Mustafa - Edirne’de Teemin ve Elyevm, Selanik Hakikat Gazetesi sahibi,  Ferit - Köylü Gazetesi eski muharriri,  Refii Cevat Ulunay - Alemdar Gazetesi sahibi,  Pehlivan Kadri - Alemdar Gazetesi sahibi,  Fanizade Ali İlmi - Adana Ferda Gazetesi sahibi,  Trabzonlu Ömer Fevzi - Balıkesir İrşad Gazetesi sahiplerinden,  Hasan Sadık - Halep Doğru Yol Gazetesi sahibi,  İzmirli Refet - Köylü Gazetesi sahibi ve müdürü.
       (9)Diğer Şahıslar:
           Tarsuslu Kamilpaşazade Selami,  Tarsuslu Kamilpaşazade Kemal,  Süleymaniyeli Kürt Hakkı,  İbrahim Sabri - Şeyhülislam Mustafa Sabri Hocanın oğlu,  Bursalı Cemil – Fabrikatör,  Çerkes Ragıp - meşhur İngiliz casusu,  Haçinli Kazak Hasan - Fransız işgalinde zabit,  Süngülü Davut - eşkıya reisi,  Binbaşı Çerkes Bekir,  Necip - Fabrikatör Bursalı Cemil’in kayınbiraderi,  Ahmet Hulusi - İzmir eski Umur-u İslamiye Müfettişi,  Uşaklı Madanoğlu Mustafa,  Gönen’in uzakçı köyünden Yusuf oğlu Remzi,  Gönen’in Bayramiç köyünden Hacı Kasım Oğlu Zühtü,  Gönen’in Balcı köyünden Kocagözün Osman oğlu Şakir,  Gönen’in Muratlar köyünden Koç Mehmet oğlu Koç Ali,  Gönen’in Ayvacık köyünden Mehmet oğlu Aziz,  Gönen’in Keçeler köyünden Bağcılı Ahmet oğlu Osman,  Susurluk Yıldız köyünden Molla Süleyman oğlu İzzet,  Gönen’in Muratlar köyünden Hüseyin oğlu Kazım,  Gönen’in Balcı köyünden Bekir oğlu Arap Mahmut,  Gönen’in Rüstem köyünden Gardiyan Yusuf,  Gönen’in Balcı köyünden Ömer oğlu Eyüp,  Gönen’in Keçeler köyünden Talustan oğlu İbrahim Çavuş,  Gönen’in Balcı köyünden Topallı Şerif oğlu İbrahim,  Gönen’in Keçeler köyünden Topal Ömer oğlu İdris,  Manyas’ın Bolcaağaç köyünden Kurhoğlu İsmail,  Gönen’in Keçeler köyünden Muhtar Hacı oğlu İshak,  Marmara'nın Kayapınar köyünden Yusuf oğlu İshak,  Manyas’ın Kızlık köyünden Ali Bey oğlu Sabit,  Gönen’in Balcı köyünden Veli oğlu Selim,  Gönen’in Çerkes Mahallesi’nden Makinacı Mehmet oğlu Osman,  Manyas'ın Değirmenboğazı köyünden Kadir oğlu Kamil,  Gönen’in Keçidere köyünden Hüseyin oğlu Galip,  Manyas'ın Hacıyakup köyünden Çerkes Sait oğlu Salih,  Manyas’ın Hacıyakup köyünden Maktul Şevket’in biraderi İsmail,  Gönen’in Keçeler köyünden Abdullah oğlu Deli Kasım,  Gönen’in Çerkes Mahallesi’nden Hasan Onbaşı oğlu Kemal,  Manyas’ın Değirmenboğazı köyünden Kadir oğlu Kamil’in biraderi Kazım Efe,  Gönen’in Kızlık köyünden Pallaçoğlu Kemal,  Gönen’in Keçeler köyünden Tuğoğlu Mehmet.